Amano: "Tá tuiscint difriúil agam anois ar an ealaíonn agus na spásanna ina bhfuil fáilte ar fáil dom"

Nuair a bhí Amano ina deagóir, bhí an domhan ceoil ullamh di, bhí sí gafa leis an coláiste (bhí sí ina scoláire trionóide), bhí sí ag canadh ar an stáitse go minic agus bhí bainisteorí ceoil ag iarraidh ionadaíocht a dhéanamh don cailín Ciarraíoch.

Ach ní raibh Amano ullamh don domhan ceol - agus mar a deireann Billy Joel- bíonn Vienna ag feitheamh ort. Tar éis tréimhse taisteal ar fud an domhain, ón Greig go dtí an tSeapáin, agus chuig An Nua Shéalainn, céim in Ollscoil Chorcaí, postanna éagsúla agus na blianta ag fás i gciall - tá Amano ar ais, agus tá leargás leathan saibhir aici anois.

Deireann Amano liom: “Bhí hiatus de seacht bliana agam. So stop mé nuair a bhí mé thart ar b’fheidir fiche bliain d’aois agus níor thosaigh mé arís go dtí an Aibreán seo chaite. Bhí rud éigeann in easnamh i mo shaol. Bhí mé ag lorg rud éigeann ach ní raibh mé ró chinnte cad a bhí á lorg agam.”

Agus conas ar tháinig Amano ar ais chuig a chuid amhránaíochta? “Thosaigh mé ag dul go dtí ciorcall chanadh ar líne ar dtús le Shannon Soul Sounds. Bhí b’fhéidir trí oíche againn ar líne- grúpa mná ó fud an domhain agus ar an lá deireanach bhí saghas machnaimh treoraithe againn- guided meditation - ag treorú muid go dtí tobair Bríde - ní an cheann i gCill Dara ach an cheann ag Uisneach san Iarmhí. Ní raibh mé ag an áit seo riamh i mo shaol pearsanta ach chuaigh mé ann sa machnaimh.

Bhí saghas eispéireas fisicúil agam. Chun an fhírinne a rá bhí mé just bréan den obair an lá sinn agus bhíos an tuirseach agus ní raibh aon fecking suim agamsa bheith ag déanamh an machnaimh seo. Anyway, diaidh ar ndiaidh bhí mé ann i mo cheann. Agus mhothaigh mé fuinneamh Bhríd ag obair orm. Bhí sé cosúil go raibh tobar ionam féin. Bhí na huiscí ag glanadh amach mé - ag glanadh amach mo mhuinéal, mo chakras agus gach rud. Bhí gach rud an-sóiléir agus duirt sí liom - “No more hiding!” - buaileann Amano an bord ag an bpointe seo.

Tá ionadh orm, agus n’fheadar an creidim an saghas draíocht pagánta atá ag baint le Bríd - ach creidim Amano. Tá sí beag, éirmiúil agus tá fuinneamh dochreidte ag teacht as an bean Ciarraíoch seo. Tá sí ag caitheamh cluath ór agus tá éadach seapáinis crochta trasna a guailinn- spéirbean na ceoil í.

Tar éis an teachtaireacht sin “a bhfuair mé ó Bhríd - nó ós mo cheann, nó ón spéir, n’fheadar”, bhí ar Amano dul ar ais chuig an stáitse - “agus ón bpointe sin, táim ag canadh arís”.

Amano Miura. Copyright Miguel Ruiz.

Cosúil leis an cheol, bhí An Ghaeilge rud a d’fhill Amano ar ais ar chomh maith- “D’fhill mé ar an nGaeilge b'fheidir thart ar 2018, nuair a bhí mé thall i Vancouver i gCeanada ar faigh cúig secahtaine - tréimshe samhradh ar thóir buachaill!”

“Bhí rothar beag agam agus chuaigh mé amach chuig an Musaem Antraipeolaíochta a bhí ann in Ollscoil British Columbia.

“Ag an bpointe seo i 2018 ní raibh an meon leathan sinn agam go fóil. Bhí mé ag féachaint ar cúrsaí cultúrtha ach níor thuig mé an nasc a bhí idir scéalta cultúrtha daoine dúchasacha an domhan mór.

Bhí taispeántas amháin ann a bhí follamh - ní rabih aon earraí sa seomra. Seomra dorcha a bhí ann agus nuair a shiúl tú isteach bhí spotanna agus áiteanna difriúla sa seomra le guthanna ag labhairt leat in teangacha éagsúla. Nuair a d’fhág tú an seomra sin bhí saghas placard ann a mhínigh go raibh na guthanna a chuala tú guthanna na daoine deiridh a bhí in ann na teangacha sin a labhairt go líofa”.

Leanna Amano ar aghaidh: “Bhí thart ar 300 teangacha ar a laghad cailte ar Turtle Island (Meirceá Thuaidh). D’athraigh an taispeántas sin rud éigin ionam. Thuig mé don chéad uair luach an ghaeilge agus an t-ádh atá orainn anseo in Éirinn go rabhamar in ann ár dteanga a choiméad beo.”

Deireann Amano: “Nuair a labhraíonn muid Gaeilge pé áit a dhéanamid é nílimd amháin ag tabhairt saghas moladh agus meas ar ár sinsir féin. Tá an scéal seo i bfhad níos mó ná muidne. Tá sé mar gheall ar na mílte teangacha a bhí faoi chos na Sasanaigh agus an coilliniú - táimid ag deanamh saghas séirbhís dóibh go léir”.

“Tá pléisce a tarlú anseo in Éirinn, tá saghas reabhlóid ag tarlúint sa Ghaeilge. Agus do chuid mhór do na daoine atá ag glacadh páirt sa reabhlóid seo níl siad fiú ag smaoineamh faoin nGaeilge”.

Agus measann Amano go bhfuil a cuid cheoilteóireacht páirt den reabhlóid seo: “Mise mar an gcéanna, tá sé just ionann anois. Mar níl aon náire ag baint leis, aon scanradh ag baint leis - táimid in ann dathanna difirúla a cruthú. Táimid in ann mothúcháin ar leith a chruthú leis an teanga seo”.

“Sin é an rud le healaíontóiri tá siad chun ealaíonn a cruthú pé méain atá acu. Fiche nó triocha bliain ó shin bhí saghas boscaí soiléir ann cósúil le ‘seo é cheol tradisiúnta, seo é cheol Gaelach, seo é popcheol Béarla, ach ní anois.”

Amano Miura. Ghrianghraf le Miguel Ruiz.

Agus níl ceol Amano chun a bheidh greamaithe in aon bosca beag- “Tá tionscadal Gaelach agam ag teacht le chéile le Garry McCarthy / Kalabanx. EP, darbh anim Thread.

“Tá an chéad amhrán ‘Southwind’ á sheoladh amach againn i rith seachtain na Gaeilge. Tá na teidil go léir as Béarla ach tá na hamhráin go léir as Gaeilge. Tá ‘Southwind’ saghas meascán de hiphop beats, popcheol, experimental agus leictreonach.

“Bhíos beagnach freestyling ar an track. Tá sé bríomhar, nua, agus úr duinn”.
Ach ní hí an ngaeilge an teanga amháinn a úsáidean Amano ina cuid cheoil: “Táim ag leanúint orm ag plé le cursaí teangacha leis an tSeapáinis - an taobh eile de mo shaol.

“Fiú amháin nach bhfuil an teanga agam, fós táim in ann imirt leí. Táim ag obair ar mo EP féin. Hanabi an t-anim a bheidh ar. Is brí le Hanabi firework ach an aistriúcháin ó Seapáinais ná ‘bláth tine’”.

“Four track EP a bheidh ann. Is é ‘Incend’ an chéad singil, sean-amhrán a scríobh mé nuair a bhí mé i mo deagóir”.

“Is amhrán iontach é agus sílim go gcaithfidh mé an grá sin a thabhairt don deagóir sin a chum an obair seo gan aon muinín aici inti féin- chun a nóiméad a bheith aici sa solas. Beidh sé sin ag teacht amach i Mí Aibréan le cunamh Dé agus beidh an EP iomlán Hanabi ag teacht amach i samhradh 2024”.

Agus mar amhránaí cad a b’fhearr le Amano- ceol nua a cruthú nó ceol tradisiúnta a chasadh? “Tá sé sinn deacair” a deireann sí”.

“Nuair atá sean-ahmrán ar eolas go maith agam- tá sé sin an mothú is fearr ar domhan.

“Tá sé chomh álainn domsa a bheith páirteach i domhan an amhránaíocht tradisiúnta. Tarlíonn rud éigeant an-chuamhachtach domsa nuair atá amhrán mar sin de ghlan mheabhair agam agus mé in ann é a roinnt le daoine”.

Leannan Amano ar aghaidh: “Is dócha nuair a bhí mé níos óige níor cheap mé go mbeadh fáilte romham. Ach bhí sé i mo cheann féin. Ní raibh aon ‘block’ fíor ann. Níor cheap mé go mbeadh mé in ann saol a cruthú dom féin ag úsáid an Ghaeilge nó go raibh an cheart agam ceol tradaisúinta a úsáid i mo cheol féin”.

Mo cheist deireanach don ceoltóir- tá sé shimplí. An bhfuil sí sásta gur tháinig sí ar ais chuig an saol seo?

“Táim ag baint taitneamh as. Tá líon mo inspoiráide i bhfad níos móire ná do bhí sé cheana féin. Tá tuiscint difrúil agamsa ar an saol anois. Tá tuiscint difriúil agam anois ar an ealaíonn agus na spásanna ina bhfuil fáilte ar fáil dom.”

- Beidh an chéad amhrán ‘Southwind’ ón EP Thread le Amano X Kalabanx amach i mí Márta
- Tá EP Amano Hanabi ag teacht amach i samhradh 2024

Is feider leat léamh an agallamh seo agus an ronin speisialta Seachtain na Gaeilge sa Hot Press nua: